Het heeft gewoon iets rustgevends en aantrekkelijks om je dag af te sluiten met een film. Je bent klaar met al je werk en klusjes voor vandaag en nu kun je gewoon ontspannen, op de bank liggen en een film naar keuze kijken. Films zijn aantrekkelijk omdat we er zoveel van kunnen leren over andere mensen, plaatsen, culturen, waarden en geschiedenis. We kunnen ons inleven in hun personages. Ze kunnen ons laten lachen en huilen. Ze kunnen ons ook onderwijzen, bewust maken en zelfs inspireren om actie te ondernemen, en dat alles in slechts 90 minuten of zo. Dat is precies het doel van deze lijst en alle films die erop staan. 1. David Attenborough: A Life on Our Planet (2020) Wie kan er beter over onze planeet praten dan Sir David Attenborough, de man die er waarschijnlijk elke hoek van heeft gezien? Velen van ons zijn opgegroeid met het luisteren naar zijn kalme, zachte maar gezaghebbende stem en het kijken naar zijn verbazingwekkende natuurprogramma's. In zijn 60 jaar lange carrière heeft hij ons kennis laten maken met de meest adembenemende wonderen van de natuur en wilde dieren, en hem opnieuw beluisteren brengt een gevoel van nostalgie met zich mee. Maar deze keer richt hij zich niet alleen op de natuurlijke wonderen van de wereld, maar blikt hij ook terug op zijn carrière door ons enkele momenten uit zijn vorige documentaires te laten zien om ons te wijzen op de drastische veranderingen die in slechts een mensenleven op onze planeet hebben plaatsgevonden. De achteruitgang van het ecosysteem door toedoen van de mens is duidelijk en verontrustend, en de voorspellingen over hoe het verder achteruit zal gaan als we niet wakker worden en stoppen met het uitbuiten van de natuur zijn nog grimmiger. Maar niet alles is kommer en kwel. Attenborough is nog steeds hoopvol dat er een weg naar herstel is en dat we de schade kunnen omkeren. Hij biedt haalbare oplossingen om de biodiversiteit van onze planeet te herstellen en te stabiliseren en niet alleen onze planeet, maar ook onszelf te redden. Want, zoals hij het zelf zei,''Dit gaat niet over het redden van onze planeet, het gaat over het redden van onszelf. De waarheid is dat met of zonder ons, de natuurlijke wereld zich zal herbouwen''. 2. Cowspiracy: The Sustainability Secret (2014) Deze gewaagde en soms grappige documentaire laat zien waarom de veeteelt een enorm milieuprobleem is, dat verantwoordelijk is voor meer uitstoot van broeikasgassen dan alle transportmiddelen bij elkaar. Ja, dat lees je goed. Er staat zelfs in dat het de grootste bijdrage levert aan de uitstoot van broeikasgassen, en zelfs als we zouden stoppen met het gebruiken van onze auto's, vrachtwagens, treinen en vliegtuigen, zou er nog steeds onomkeerbare schade zijn door de opwarming van de aarde als we niet zouden stoppen met het fokken van zoveel dieren voor voedsel. De effecten van veeteelt leiden verder tot ontbossing, watervervuiling en het creëert enorme hoeveelheden afval. De filmmaker stelt ook direct de vraag waarom deze kwestie niet wordt aangepakt door de grote milieuorganisaties en toont hun terughoudendheid om de vraag openlijk te beantwoorden en te bespreken. Hij onthult ook de oneerlijkheid van sommige machtige instellingen en hoe misleidend ze zijn tegenover het publiek, allemaal om hun belangen en winsten te beschermen. 3. An Inconvenient Truth (2006) Deze Oscarwinnende documentaire is voornamelijk gebaseerd op een multimediapresentatie gevolgd door een lezing over de opwarming van de aarde door Al Gore, voormalig presidentskandidaat in de VS en al lange tijd voorvechter van het milieu. Schokkende beelden in zijn diapresentatie, samen met gedetailleerde grafieken tonen de huidige effecten van de opwarming van de aarde over de hele wereld, evenals de voorspellingen voor de toekomst. Hij waarschuwt dat de opwarming van de aarde echt is en weerlegt degenen die beweren dat het onbeduidend is. De temperatuurstijging zorgt ervoor dat gletsjers sneller smelten en verdwijnen en Al Gore laat de mogelijke verwoestende gevolgen zien als dit zo doorgaat. De zeespiegel zou met 6 meter stijgen, waardoor kustgebieden onder water zouden komen te staan en plaatsen als Florida, Manhattan, Shanghai of het gebied rond Calcutta onder water zouden komen te staan. Aan het einde van deze documentaire stelt Al Gore dat we de situatie nog kunnen omkeren, hij biedt oplossingen en spoort de kijkers aan om andere keuzes te maken en mee te doen aan inspanningen om de planeet te redden. 4. My Octopus Teacher (2020) Dit is een intiemer verhaal van een man genaamd Craig Foster, die na een burn-out en het contact met zijn familie een nieuwe passie vindt in het duiken. Tijdens zijn dagelijkse bezoeken aan de zee volgt hij bijna een jaar lang het leven van een vrouwelijke octopus. Ze raakt aan hem gewend en ze vormen een ongewone band. Deze band inspireert hem om opnieuw contact te maken met zichzelf, zijn familie en de natuur, hij vindt een nieuw doel in het leven en begint uiteindelijk een Sea Change project. Deze ontroerende documentaire herinnert ons aan ons verbazingwekkende, maar enigszins verloren vermogen om ons te verbinden met de natuur en al haar wezens, en hoe rustgevend en helend de natuur eigenlijk is, als we er even bij stilstaan en haar gewoon observeren. Het laat ons zien dat we er één mee zijn en dat, zoals Craig zegt: 'Je deel uitmaakt van deze plek, geen bezoeker'. 5. Avatar (2009) Een film die de meesten van ons waarschijnlijk wel hebben gezien en zich nog levendig de verbazingwekkende, kleurrijke effecten kunnen herinneren die werden gebruikt om de ongerepte natuur op de planeet Pandora uit te beelden. Maar net zo adembenemend is de sterke milieuboodschap die deze film uitdraagt. De film speelt zich 200 jaar in de toekomst af en laat zien dat de somberste voorspellingen zijn uitgekomen, aangezien we de meeste van onze hulpbronnen hebben opgebruikt en nu andere planeten moeten koloniseren. Het idyllische leven en de perfecte harmonie van de inheemse bevolking en de natuur op Pandora wordt nu bedreigd door mensen die alleen maar willen nemen en uitbuiten, zonder rekening te houden met de ramp die ze achterlaten. Naast het voor de hand liggende, 'mainstream' ecologische thema bevat de film ook een 'diepe' ecologische boodschap. Diepe ecologie is 'een milieubeweging en filosofie die het menselijk leven beschouwt als slechts een van de vele gelijke componenten van een mondiaal ecosysteem' (Oxford Dictionary). Het daagt ons uit om de natuur te veroveren en promoot het idee dat alle levende wezens inherente waarde hebben. Als onderdeel hiervan zou de mens terug moeten keren naar de natuur, zich er opnieuw mee moeten verbinden en de harmonie en het evenwicht herstellen. 6. Just Eat It! A Food Waste Story (2019) Deze documentaire is niet alleen vermakelijk, maar ook leerzaam, want het volgt een stel dat besluit een ongewoon experiment uit te voeren - 6 maanden lang stoppen met boodschappen doen en alleen leven van voedsel dat wordt of zal worden weggegooid. Wat hen inspireerde om zo'n avontuur aan te gaan, is de ontdekking van het schokkende feit dat 40% van al het voedsel dat wordt gekweekt, geteeld of geproduceerd, niet wordt opgegeten. Het is verrassend hoe gemakkelijk het is om perfect goed voedsel te vinden dat wordt weggegooid om redenen als de uiterste houdbaarheidsdatum of fruit dat niet aan de vereiste vorm of grootte voldoet. Onderweg interviewen ze boeren en voedselactivisten die hun visie geven op hoe en waarom er zoveel voedsel wordt verspild van de boerderij naar de winkel naar huis. 7. Before the Flood (2016) Het is prijzenswaardig wanneer wereldberoemde beroemdheden hun tijd en moeite besteden aan het aanpakken van belangrijke kwesties, omdat ze de macht hebben om massa's te bereiken, te beïnvloeden en te inspireren. Als producent en verteller in deze film, gepresenteerd door National Geographic, praat Leonardo DiCaprio niet alleen over het steeds erger wordende probleem van de klimaatverandering, maar gaat hij ook op een wereldwijde reis om de schadelijke effecten ervan met eigen ogen te zien. Hij stelt dat de VS de grootste uitstoter is van broeikasgassen en onthult het feit dat het Amerikaanse Congres zwaar gelobbyd wordt door olie- en energiereuzen om het probleem te negeren. Hij ontmoet activisten, wetenschappers en wereldleiders (zoals Barack Obama, Ban Ki-Moon, Elon Musk en paus Franciscus) om de verwoestende effecten van klimaatverandering en mogelijke oplossingen te bespreken. De film brengt de boodschap over dat we wel degelijk de middelen hebben om de schade te stoppen en terug te draaien, maar dat de sleutel wel eens in de handen van 'gewone' mensen zou kunnen liggen, en zodra zij ervan overtuigd zijn dat ze actie moeten ondernemen en verandering moeten eisen, zullen politici geen andere keuze hebben dan te volgen. 8. Virunga (2014) Deze Oscargenomineerde documentaire volgt het verhaal van vier dappere mensen die hun leven op het spel zetten om het Virunga National Park te redden en enkele van 's werelds laatste berggorilla's die daar leven. Het nationale park van Congo is een plek van verbazingwekkende schoonheid met een overvloed aan prachtige flora en fauna, maar wordt helaas bedreigd door uitbuiting, corruptie en geweld. Het verhaal gaat over de gebeurtenissen tijdens de M23-opstand in 2012 en de burgeroorlog tussen de paramilitaire organisatie M23 en de Congolese regering. Het onderzoekt ook de olie-exploratie van het Britse bedrijf SOCO International in het nationale park en doet een schokkende ontdekking dat het bedrijf zelf omkoping gebruikt om de burgeroorlog aan te wakkeren en het doden van gorilla's aan te moedigen, die worden gezien als de belangrijkste reden waarom deze regio wordt beschermd als nationaal park. Het is dus niet overdreven om te zeggen dat de vier hoofdrolspelers van het verhaal dagelijks hun leven op het spel zetten om Virunga en zijn gorilla's te redden. Hun inspanningen en toewijding zijn bewonderenswaardig. En als Andre, een van de rangers zegt: 'Je moet rechtvaardigen waarom je op deze aarde bent - gorilla's rechtvaardigen waarom ik hier ben, zij zijn mijn leven. Dus als het gaat om sterven, dan zal ik sterven voor de gorilla's', laat dit zien wat een nederig, onbaatzuchtig mens hij is en doet het ons afvragen hoe wij ons bestaan op deze planeet kunnen rechtvaardigen. 9. RiverBlue (2017) RiverBlue volgt Mark Angelo, een bekende Canadese natuurbeschermer, op zijn drie jaar durende reis door enkele van de schoonste en meest vervuilde rivieren ter wereld. Deze documentaire is voornamelijk gefilmd om mensen bewust te maken van het belang van het behoud van onze rivieren, maar onthult ook de donkere kant van de wereldwijde mode-industrie. Het onthult de wrede chemische processen die onze textiel- en lederwaren ondergaan en de hoeveelheid giftig chemisch afval dat onverantwoordelijk door deze industrie in onze waterwegen wordt gedumpt. De beelden worden ondersteund door interviews met experts die extra inzicht geven. Het is triest om te beseffen dat onze favoriete blauwe jeans eigenlijk het 'blauw' uit onze rivieren halen en de film inspireert ons zeker om vraagtekens te zetten bij onze eigen overconsumptie en de constante behoefte om steeds meer kleding te kopen. 10. 2040 (2019) Als het gaat om een optimistische benadering, hebben we het beste voor het laatst bewaard, want deze opbeurende film biedt ongelooflijke redenen voor hoop. Damon, de filmmaker, heeft deze documentaire opgezet als een 'visuele brief aan zijn 4-jarige dochter', in de overtuiging dat ze tegen de tijd dat ze 25 wordt in een betere toekomst zal leven. In plaats van ons uit te schelden en ons de grimmige realiteit van de toestand van ons milieu te tonen, begint Damon aan een reis rond de wereld op zoek naar ongelooflijke innovatieve oplossingen en creatieve alternatieven om de problemen van vervuiling en klimaatverandering aan te pakken. Het feit dat deze oplossingen nu voor ons beschikbaar zijn en dat ze niet vergezocht en dromerig zijn, maakt deze film inspirerend en hoopvol. Het laat ons zien dat er over de hele wereld mensen zijn, experts en 'gewone' mensen die deze ideeën al uitvoeren en goed doen, en dat we alleen maar in hun voetsporen hoeven te treden en zelf met verandering moeten beginnen. Het is duidelijk dat er nog veel meer films op deze lijst zouden kunnen staan, maar dit is een geweldig 'startpakket' voor ons allemaal om ons bewust te worden van de brandende milieuproblemen waar we mee te maken hebben en de verwoestende gevolgen van onze acties voor onze Moeder Aarde. Ze brengen allemaal krachtige lessen en boodschappen over die we tot ons moeten nemen en ernaar moeten handelen om onze ecologische voetafdruk te verkleinen, zodat we deze toestand kunnen omkeren. Zelfs als we met de kleinste stappen beginnen, is het belangrijk om nu te beginnen, voordat het te laat is, want er is geen plan(nen) B voor ons.